Pomenonicki kościół w Małej Nieszawce

W województwie kujawsko-pomorskim znajduje się wiele śladów po pobycie menonitów na ziemiach polskich. Zainteresowani „olędrami” turyści i pasjonaci mogą przemierzać województwo śladem ich osadnictwa, w coraz to nowych miejscowościach odnajdując menonickie cmentarze, kościoły i wsie – niemych świadków kultury i obyczajowości, która odeszła już bezpowrotnie w przeszłość. W trakcie takich wędrówek warto zawitać do podtoruńskiej Małej Nieszawki, w której znajduje się drewniany kościół pomenonicki, zbudowany w 1890 r. na bazie kaplicy „olęderskich” osadników. Stanowi on jeden z najcenniejszych zabytków gminy. Na szczycie dwuspadowego dachu świątyni znajduje się chorągiewka z datą budowy. Od 1945 r. kościół należy do parafii katolickiej.
Przy okazji można też zajrzeć do Wielkiej Nieszawki i przespacerować się po starym menonickim cmentarzu. Pochowani są tu „olęderscy” osadnicy, w XIX wieku stanowiący liczną grupę zaludniającą te tereny. Z dokumentów historycznych wynika, że w roku 1815 w Wielkiej Nieszawce i przyległych osadach zamieszkiwało 47 rodzin luterańskich i 3 rodziny menonickie. W 1864 liczba „olędrów” wzrosła do 118 osób. Tworzyli oni zwartą społeczność, podtrzymując swoją odrębność poprzez kultywowanie charakterystycznych zwyczajów – chrzcili tylko dorosłych, odmawiali piastowania publicznych urzędów i funkcji, nie składali żadnych przyrzeczeń itp. Rodzinną Fryzję w Niderlandach (teren dzisiejszej Holandii) menonici zaczęli opuszczać na masową skalę w XVI w. wskutek prześladowań religijnych. W Polsce początkowo osiedlali się głównie na Żuławach, z czasem przesuwając się jednak w górę Wisły. Swoje osady z charakterystyczną architekturą zakładali na terenach dotychczas nieprzydatnych rolniczo – podmokłych łąkach, nieuregulowanych okolicach rzek, terenach bagiennych. Obszary te zagospodarowywali, regulując Wisłę i jej dopływy – budowali pierwsze w Polsce wały przeciwpowodziowe, kanały odwadniające, śluzy i jazy, mosty i groble oraz wiatraki i zbory protestanckie.